Móng Cái (Quảng Ninh): Đô thị năng động ở địa đầu Tổ quốc

(Xây dựng) - “Quê hương ta một dải/ Từ mũi Cà Mau đến địa đầu Móng Cái”, thi ca đi vào trang sử nhiều người đã biết, song Móng Cái là thành phố ở điểm đầu nét vẽ hình chữ S Việt Nam đang phát triển nhanh, thì nhiều người còn chưa biết.

Móng Cái quy hoạch mới diện tích đất tự nhiên là 69.399ha, diện tích mặt biển là 51.798ha, trong đó sẽ nhập 5 phường, xã của huyện Hải Hà vào Móng Cái.

Theo Quyết định số 368/QĐ-TTg ngày 16/3/2021, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Điều chỉnh Quy hoạch chung xây dựng Khu kinh tế cửa khẩu Móng Cái đến năm 2040. Phạm vi lập quy hoạch gồm thành phố Móng Cái có 17 xã phường; nhập 5 phường xã của huyện Hải Hà vào Móng Cái. Quy mô khoảng 121.197ha, trong đó diện tích đất tự nhiên là 69.399ha và diện tích mặt biển là 51.798ha.

Chính phủ chọn Móng Cái là khu kinh tế cửa khẩu trọng điểm quốc gia, trung tâm phát triển kinh tế quan trọng của vùng Bắc Bộ của vành đai kinh tế ven biển Bắc Bộ; hành lang kinh tế đối ngoại Côn Minh (Trung Quốc) - Hà Nội - Hải Phòng - Móng Cái - Phòng Thành (Trung Quốc); Trung tâm kinh tế thương mại cửa khẩu, công nghiệp và cảng biển, logistics, dịch vụ tổng hợp của tỉnh Quảng Ninh.

Móng Cái vinh dự hai lần được Bác Hồ đến thăm, lần thứ nhất trong 2 ngày 19-20/02/1960, lần thứ 2 vào ngày 8/5/1961.

Đến năm 2030, Khu kinh tế cửa khẩu Móng Cái đất xây dựng khoảng 15.500-16.000ha (trong đó khu vực thành phố Móng Cái khoảng 8.500ha, khu vực thuộc huyện Hải Hà khoảng 7.500ha). Đến năm 2040, đất xây dựng khoảng 25.400-26.000ha (trong đó khu vực thành phố Móng Cái khoảng 15.000ha, khu vực thuộc huyện Hải Hà khoảng 11.000ha).

Các tiêu chuẩn kinh tế, kỹ thuật chính: Khu vực phát triển đô thị tập trung áp dụng các tiêu chuẩn đô thị loại I; khu vực nông thôn và các khu vực đảo theo các tiêu chuẩn, quy chuẩn phù hợp. Mô hình cấu trúc gồm 3 hành lang (gồm hành lang đô thị, dịch vụ dọc Quốc lộ 18; hành lang du lịch, nông nghiệp và dịch vụ cảng; hành lang sinh thái và biên giới) và 2 vùng phát triển động lực là thành phố Móng Cái và Khu đô thị - công nghiệp cảng biển Hải Hà.

Thành phố Móng Cái được phát triển theo cấu trúc vành đai và hướng tâm; gồm trung tâm hiện hữu, vành đai dịch vụ đô thị, vành đai chức năng và vành đai sinh thái. Phát triển các trục hướng tâm gắn với các chức năng chủ đạo của khu kinh tế như: trục thương mại Hải Yên - Bắc Luân 3 với trọng điểm là Khu hợp tác kinh tế; trục dịch vụ du lịch từ trung tâm đến Trà Cổ; trục dịch vụ hỗ trợ từ trung tâm tới cảng Vạn Ninh; trục sản xuất công nghiệp công nghệ cao theo hành lang kết nối với Hải Hà.

Cửa khẩu biên giới Bắc Luân không chỉ có giá trị biên mậu còn là điểm du lịch thăm quan của du khách.

Khu vực Hải Hà phát triển mở rộng Khu công nghiệp cảng biển Hải Hà và trục kết nối cao tốc Vân Đồn - Móng Cái; gắn với phát triển đô thị dịch vụ sinh thái. Phát triển theo cấu trúc mạng ô cờ, sắp xếp lại không gian các khu vực hiện trạng để tạo nên không gian đô thị đồng bộ, hiện đại.

Khu vực Trà Cổ - Bình Ngọc phát triển thành trung tâm dịch vụ du lịch biển gắn với văn hóa và vui chơi giải trí; trong đó ưu tiên bổ sung các khu công viên vui chơi giải trí, các khu nghỉ dưỡng cao cấp, các công trình hạ tầng dịch vụ du lịch. Quá trình phát triển cần bảo vệ các khu vực rừng phòng hộ ven biển, các điểm di tích văn hóa lịch sử, các khu vực rừng ngập mặn, bãi bồi...

Khu vực các xã sơn khu - hải đảo phát triển dịch vụ du lịch nghỉ dưỡng cao cấp, phù hợp với cảnh quan địa hình, thảm thực vật, hệ sinh thái ven biển. Phát triển các kiến trúc xanh, sinh thái, thân thiện với môi trường, được kết nối dễ dàng bằng hệ thống giao thông thủy, cáp treo và các khu dịch vụ bến cảng du thuyền, sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.

Thành phố Móng Cái tiếp tục mở rộng đô thị về phía Nam gắn với khu vực Trà Cổ - Bình Ngọc và về phía Tây (các xã Hải Đông, Hải Tiến, Quảng Nghĩa) gắn với đô thị Hải Hà để tạo nên vùng phát triển đô thị, từng bước đáp ứng các tiêu chí của đô thị loại I. Các khu vực phát triển mở rộng được thực hiện theo hướng hình thành các khu chức năng dịch vụ, sản xuất, du lịch đồng bộ, gắn với các dự án chiến lược. Thị trấn Quảng Hà được quy hoạch, đô thị hóa mở rộng ra các xã Quảng Minh, Quảng Thành, Quảng Thịnh, Quảng Long, Quảng Phong để tạo nên vùng lõi của đô thị Hải Hà và tạo thành vùng đô thị hóa gắn với thành phố Móng Cái, từng bước đáp ứng các tiêu chí đô thị loại I.

Móng Cái thực hiện các giải pháp xây dựng để đảm bảo ổn định đường biên giới, tuyến sông, không gian lãnh thổ, cột mốc biên giới. Phát triển các dự án đô thị, khu chức năng, công trình dịch vụ, công trình hạ tầng, điểm dân cư nông thôn dọc biên giới theo định hướng chung để tạo lập hình ảnh cân bằng phát triển giữa hai bên biên giới. Khai thác các vị trí có giá trị về văn hóa - lịch sử, cảnh quan để hình thành các điểm, tuyến, khu dịch vụ du lịch dọc theo biên giới.

Định hướng phát triển Khu du lịch quốc gia Trà Cổ, đầu tư dịch vụ du lịch nghỉ dưỡng cao cấp tại khu vực Trà Cổ, Bình Ngọc, đảo Vĩnh Trung - Vĩnh Thực, gắn với bảo tồn và phát huy giá trị cảnh quan sinh thái tại khu vực. Phát triển các sản phẩm du lịch gắn với biển, hệ sinh thái rừng ngập mặn và các khu vực đồi núi. Hoạt động thương mại, dịch vụ du lịch gắn với các cửa khẩu, cặp chợ, lối mở song phương.

Cửa khẩu Bắc Luân II kết nối với đường cao tốc Móng Cái - Hải Phòng, thông tuyến với cao tốc Hải Phòng - Hà Nội tạo ra bước ngoặt lớn cho Móng Cái phát triển đô thị, kinh tế - xã hội.

Hình thành các tuyến du lịch chủ đạo gồm: Tuyến Móng Cái - Trà Cổ, tuyến đường thủy Bình Ngọc - Vĩnh Thực - Cái Chiên, tuyến dọc biên giới. Phát triển hệ thống cơ sở lưu trú chất lượng cao, đa dạng về sản phẩm, đa dạng theo các mùa du lịch với số lượng khoảng 25.000-30.000 buồng phòng, đất dịch vụ du lịch khoảng 1.500-1.800ha.

Phát triển công nghiệp theo hướng ứng dụng công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ và dịch vụ logistics gắn với cửa khẩu quốc tế, cảng biển và đường cao tốc Vân Đồn - Móng Cái. Bố trí khoảng 7.350-7.850ha đất công nghiệp, gắn với Khu công nghiệp cảng biển Hải Hà diện tích 4.988ha; Khu công nghiệp Hải Yên khoảng 180 - 360ha; Khu công nghiệp và dịch vụ logictics Vạn Ninh khoảng 1.500 - 2.000ha; Khu công nghiệp Hải Hà 1 khoảng 750ha; Khu công nghiệp Hải Hà 2 khoảng 720ha; cụm công nghiệp thuộc Khu hợp tác kinh tế khoảng 200-500ha.

Địa phương từng bước cải thiện và nâng cao chất lượng nhà ở, phù hợp với các giai đoạn phát triển của khu kinh tế, đồng bộ với phát triển hạ tầng xã hội, nhà ở xã hội phục vụ lao động định cư, người thu nhập thấp và khách du lịch. Cải thiện chất lượng nhà ở nông thôn.

Tương lai thành phố xây dựng 2 cụm trường đại học, cao đẳng tập trung tại Ninh Dương và Quảng Hà với tổng diện tích khoảng 80-100ha, đáp ứng quy mô đào tạo 30.000- 40.000 sinh viên. Bố trí quỹ đất khoảng 40ha để xây dựng hệ thống cơ sở y tế với số lượng khoảng 2.000 giường bệnh, đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh của người dân, du khách, lao động tại khu vực Móng Cái, Hải Hà và khu vực lân cận.

Đô thị hướng xây dựng các khu chức năng khoảng 15.500-16.000ha (chiếm 20% diện tích đất tự nhiên). Nâng cấp, cải tạo các tuyến Quốc lộ 18, 18B, 18C. Hoàn thiện tuyến đường kết nối từ nút giao cao tốc Vân Đồn - Móng Cái vào khu công nghiệp Hải Hà với Quốc lộ 18 và Quốc lộ 18B. Xây dựng mới đoạn tuyến Quốc lộ 18 tránh trung tâm huyện Hải Hà, tuyến đường bao biển kết nối các đô thị ven biển từ Hải Hà đến Móng Cái.

Dự kiến Khu kinh tế cửa khẩu Móng Cái sẽ xây dựng tuyến đường sắt quốc gia Hạ Long - Móng Cái, sẽ kết nối với tuyến đường sắt quốc tế Đông Hưng (Trung Quốc). Nâng cấp, xây dựng cụm cảng tổng hợp Vạn Ninh - Vạn Gia đón tàu đến 20.000 tấn); cảng tổng hợp Hải Hà đón tàu đến 80.000tấn. Khôi phục, mở rộng sân bay Hồng Kỳ tại phường Ninh Dương; xây dựng nhà máy điện Hải Hà công suất khoảng 2.100MW với công nghệ sạch, hạn chế tác động tiêu cực tới hoạt động sản xuất, dịch vụ, phát triển đô thị và môi trường của khu vực.

Móng Cái có tốc độ tăng trưởng kinh tế luôn cao. Tăng trưởng bình quân đạt trên 15,7%. Thu nhập bình quân đầu người đạt 3.417 USD/người/năm (năm 2017 khi chưa có dịch Covid 19), bằng 1,43 lần so với thu nhập bình quân cả nước.

Đường sá rẻo cao biên giới được chỉnh trang, xây dựng giao thông thuận lợi như kéo gần sơn khu với đô thị.

Trong 10 năm trở về đây, Móng Cái đã đón gần 10 triệu lượt khách du lịch đạt doanh thu đạt gần 1.500 tỷ đồng. Tổng giá trị hàng hóa xuất, nhập khẩu qua cửa khẩu quốc tế Móng Cái đạt 34.720 triệu USD…

Móng Cái thực hiện một loạt các dự án, đang nhanh chóng triển khai công tác giải phóng mặt bằng giao đất cho 37 dự án; trong đó có các dự án trọng điểm như Dự án khu đô thị hai bên đường dân cầu Bắc Luân II, phường Hải Hòa (giai đoạn 1 và giai đoạn 2); Dự án khu đô thị km3, km4 phường Hải Yên; Dự án tuyến đường đấu nối từ đường cao tốc Vân Đồn - Móng Cái đi cảng Vạn Ninh (Vạn Gia); Dự án cụm công nghiệp phía Nam sông Lục Lầm.

Mở rộng cửa thu hút đầu tư cũng là một trong những điều kiện tiên quyết để thành phố Móng Cái đẩy nhanh tốc độ phát triển, hướng tới xây dựng đô thị thông minh, đô thị năng động ở địa đầu Tổ quốc.